“Bé nhà mình sắp 18 tháng rồi mà vẫn chưa nói được từ nào có nghĩa…” “So với các bạn cùng tuổi, mình cảm thấy con nói được ít từ quá…” Đây là những lo lắng mà không ít ba mẹ đang gặp phải. Sự phát triển ngôn ngữ ở mỗi bé là khác nhau, và không phải lúc nào cũng cần vội vàng kết luận đó là “bất thường”. Tuy nhiên, việc ba mẹ cảm thấy lo lắng khi nhận thấy những dấu hiệu này là điều hoàn toàn tự nhiên. Trong bài viết này, chúng tôi sẽ cùng ba mẹ tìm hiểu rõ về:
- Những nguyên nhân có thể khiến trẻ chậm nói
- Các cách ba mẹ có thể áp dụng tại nhà để hỗ trợ con
- Những dấu hiệu cho thấy đã đến lúc cần tham khảo ý kiến chuyên gia Hãy cùng chúng tôi bình tĩnh tìm hiểu và đồng hành cùng con qua từng bước một nhé.
Nguyên nhân nào khiến trẻ chậm nói?
Trẻ chậm nói có thể đến từ nhiều nguyên nhân khác nhau. Điều quan trọng là ba mẹ không nên vội vàng kết luận “con mình có phải bị rối loạn phát triển không?”, mà hãy cùng tìm hiểu một cách toàn diện.
Sự khác biệt trong quá trình phát triển của mỗi bé
Giống như việc mỗi bé có thời điểm biết đi khác nhau, thời điểm bắt đầu biết nói cũng rất đa dạng. Tốc độ phát triển của mỗi đứa trẻ là riêng biệt, vì vậy việc kiên nhẫn quan sát và chờ đợi là rất quan trọng.
Vấn đề về thính giác
Nếu bé gặp khó khăn trong việc nghe, ví dụ như do viêm tai giữa, việc tiếp nhận ngôn ngữ từ môi trường xung quanh sẽ bị hạn chế, từ đó ảnh hưởng đến khả năng phát âm. Ba mẹ đừng quên kiểm tra sức khỏe tai cho con nhé.
Môi trường giao tiếp
Ngôn ngữ được hình thành và phát triển thông qua sự tương tác với mọi người xung quanh. Nếu thời gian xem tivi hoặc điện thoại quá nhiều, sự phát triển ngôn ngữ của bé có thể bị chậm lại. Sự trò chuyện và vui chơi cùng người lớn đóng một vai trò vô cùng quan trọng.
Dấu hiệu của các rối loạn phát triển
Trong một số ít trường hợp, chậm nói có thể là một trong những dấu hiệu của rối loạn phổ tự kỷ (ASD) . Tuy nhiên, việc sớm nhận biết và bắt đầu các biện pháp can thiệp phù hợp sẽ giúp bé phát huy tối đa những tiềm năng tuyệt vời của mình.
5 cách ba mẹ có thể áp dụng ngay tại nhà để kích thích ngôn ngữ cho con
Trước khi tìm đến chuyên gia, có rất nhiều điều ba mẹ có thể làm tại nhà. Đây cũng chính là những khoảnh khắc quý giá giúp thắt chặt tình cảm gia đình.
Thường xuyên gọi tên bé một cách dịu dàng
Việc gọi tên bé trước khi nói chuyện hoặc khi muốn thu hút sự chú ý sẽ giúp bé nhận ra lời nói đó là dành cho mình. Ba mẹ có thể kết hợp việc gọi tên với những hoạt động bé thích, ví dụ như gọi tên bé trước khi cho bé món đồ chơi yêu thích.
Giao tiếp bằng mắt khi chơi và trò chuyện
Giao tiếp bằng mắt là nền tảng của mọi cuộc trò chuyện. Hãy ngồi xuống sàn, ngang tầm mắt với con khi chơi đùa và nói chuyện. Sử dụng những món đồ chơi bé thích, đưa lại gần khuôn mặt của bạn cũng là một cách hay để thu hút sự chú ý của bé.
Nói những câu ngắn, chậm rãi và rõ ràng
Người lớn nói quá nhanh hoặc dùng những câu phức tạp sẽ khiến bé khó nghe và bắt chước. Hãy dùng những câu đơn giản như “Cún con kìa”, “Con cầm đi” để bé dễ hiểu và lặp lại theo.
Tham gia và “tường thuật” trò chơi của bé
Hãy hòa mình vào trò chơi mà bé đang hứng thú và dùng lời nói để miêu tả lại hành động đó. Ví dụ như “Xếp cao nào, cao nào”, “Bóng lăn, lăn, lăn”. Việc này giúp bé kết nối hành động với từ ngữ một cách tự nhiên.
Giảm thời gian xem TV/điện thoại, tăng thời gian đọc sách và chơi trò chơi tương tác
Thay vì những kích thích một chiều từ màn hình, hãy tạo ra những cơ hội giao tiếp hai chiều. Cùng con xem sách tranh và chỉ vào các hình ảnh, hay cùng hát và làm các động tác tay theo bài hát là những khoảng thời gian vô giá cho sự phát triển ngôn ngữ của bé.
Khi nào ba mẹ nên đưa con đi gặp chuyên gia?
Nếu đã áp dụng các phương pháp trên nhưng nỗi lo của ba mẹ vẫn còn, hoặc khi bé có nhiều hơn một trong những dấu hiệu dưới đây, ba mẹ hãy cân nhắc tham khảo ý kiến của chuyên gia.
- Bé đã qua 18 tháng tuổi nhưng chưa nói được từ đơn nào có nghĩa.
- Bé đã qua 24 tháng tuổi nhưng chưa nói được câu ghép 2 từ (ví dụ: “mẹ ơi”, “bế con”).
- Khi được gọi tên, bé gần như không có phản ứng.
- Bé ít hoặc tránh giao tiếp bằng mắt.
- Bé đã từng nói được một vài từ nhưng giờ lại không nói nữa (thoái triển ngôn ngữ).
Nơi ba mẹ có thể tham khảo ý kiến: Khoa Nhi, khoa Tai Mũi Họng tại các bệnh viện, các trung tâm can thiệp sớm hoặc các phòng tư vấn tâm lý phát triển tại địa phương.
Chúng tôi có thể lượng giá sàng lọc chậm nói, tự kỷ, chậm phát triển,…tại trung tâm miễn phí.
Để biết thêm thông tin, vui lòng liên hệ với chúng tôi bằng nút bên dưới.
Khi có những dấu hiệu khác ngoài việc chậm nói
Việc lo lắng “con mình có chậm nói không?” chính là bằng chứng cho thấy ba mẹ yêu thương và quan tâm đến con nhiều như thế nào. Đừng vội vàng, hãy thử áp dụng những cách chúng tôi đã chia sẻ ngay từ hôm nay. Và nếu ngoài việc chậm nói, ba mẹ còn nhận thấy những dấu hiệu khác trong cách con giao tiếp hoặc trong hành vi, hãy tham khảo bài viết dưới đây của chúng tôi.
👉Nếu con có dấu hiệu sớm của rối loạn phổ tự kỷ: 4 bước đồng hành cùng ba mẹ
【Ghi chú】
Vấn đề về thính giác (ảnh hưởng từ viêm tai giữa, v.v.)
American Speech-Language-Hearing Association (ASHA). Effects of Hearing Loss on Development.
→ ASHA cho rằng “các vấn đề về thính giác có ảnh hưởng đến sự phát triển ngôn ngữ”.
Thời gian xem TV/điện thoại và nguy cơ chậm phát triển ngôn ngữ
World Health Organization (WHO). Guidelines on physical activity, sedentary behaviour and sleep for children under 5 years of age. 2019.
American Academy of Pediatrics (AAP). Media and Young Minds. Pediatrics. 2016.
→ WHO và AAP đều khuyến nghị: “Trẻ từ 18 tháng – 2 tuổi không nên xem màn hình, hoặc nếu có thì phải rất hạn chế”.
Lý do chọn mốc 18 tháng và 24 tháng trong phát triển ngôn ngữ
CDC (Centers for Disease Control and Prevention). Important Milestones: Your Baby By Eighteen Months / By Two Years.
ASHA. Typical Speech and Language Development.
→ Trong danh sách các mốc phát triển của CDC có ghi rõ: “18 tháng trẻ nói được từ đơn”, “24 tháng trẻ nói được câu ghép 2 từ”.
Chậm nói như một dấu hiệu của rối loạn phổ tự kỷ (ASD)
American Psychiatric Association. Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders (DSM-5). 2013.
CDC. Signs and Symptoms of Autism Spectrum Disorder.
→ CDC và DSM-5 đều nêu rằng “chậm phát triển ngôn ngữ có thể là một trong những dấu hiệu của ASD”.
